Cập nhật vào 27/11
Bưởi năm roi không còn là cái tên xa lạ đối với các thành phố lớn. Nhưng nếu một lần được về Vĩnh Long, thả mình trên sông nước, ngắm những thuyền bè trĩu nặng chở bưởi năm roi, thưởng thức từng múi bưởi căng mọng, bạn sẽ mãi vấn vương, lưu luyến thứ quả này.
Bưởi năm roi và tương truyền về nguồn gốc
Tương truyền một thương hồ gốc Hậu Giang khi dừng ghe ở Tân Châu (Châu Đốc – An Giang) đã tình cờ vớt được một trái lạ trôi trên sông. Trái có da màu vàng xanh, xé ra thì thấy một màu tép vàng mọng nước, nếm thử thấy vị ngọt thanh hơi chua, ông liền lấy hạt đem về quê ở Phú Hữu (chợ Mái Dầm, huyện Châu Thành – Hậu Giang) để trồng. Sau chừng ba năm cây cho trái đợt đầu tiên, nhiều người biết chuyện đã ghé thăm chúc mừng và đến lúc này họ mới biết trái lạ ông lượm được năm xưa là “bưởi”.
Nhiều người nghe tiếng đã tìm đến xin cây giống về trồng. Vậy là từ cây gốc ở xã Phú hữu, giống bưởi lạ đã nhanh chóng nhân giống và có mặt ở khắp xã cùng nhiều nơi khác ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt ở các huyện Long Hồ, Trà Ôn và Bình Minh thuộc tỉnh Vĩnh Long.
Về cái tên “Năm Roi”, dù bạn có nghiên cứu cả tủ tài liệu nói về trái bưởi này cũng không cảm thấy thú vị bằng việc nghe người dân huyện Bình Minh kể về giai thoại này: Nguyên có một chủ vườn ở Bình Minh đã xin được một cây bưởi từ Phú Hữu về trồng được ba năm cũng vừa ra đợt trái tơ, ông quý lắm nên canh giữ khá cẩn thận chẳng khác gì việc để mắt đến cô con gái vừa độ tuổi cặp kê. Để tăng tính răn đe, ông còn đề ra hình phạt “năm roi” cho đám con cháu và người làm nào dám bén bảng đến gần hay làm hư hỏng những trái bưởi quý.
Một đêm, có chàng trai hẹn tâm tình với con gái “rượu” nhà ông ở ngoài vườn. Không may cho chàng trai khi đang lò dò đến điểm hẹn thì bị chủ vườn bắt gặp, anh đành nhận tội muốn vào vườn “xin” giống bưởi ngon và chịu đánh đòn để người tình khỏi bị liên lụy và chính anh cũng còn hy vọng được làm rể sau này. Từ sự kiện này, người địa phương đã gọi đùa giống bưởi này là “bưởi năm roi”, ngờ đâu lại sớm đi vào ca dao và trở thành tên gọi đầy nghi hoặc của một giống bưởi nhiều hệ lụy:
“Thà rằng nhận bưởi: năm roi,
Còn hơn ở vậy lẻ loi một mình…”
Bưởi năm roi- nỗi nhớ trong vị giác bao người
Mùa thuận của bưởi Năm roi là tháng 4 âm lịch, đến tháng 10 âm lịch bưởi mới ngon, nhưng do người ta muốn có bưởi bán Tết nên phải trồng mùa nghịch để khoảng 20 – 25 Tết, bán được giá cao. Bưởi chỉ cho trái khoảng 20 – 30 năm.
Bưởi Năm Roi có dáng hình quả lê, thân tròn, đầu hơi thon và có núm, lúc chín trái khá lớn với màu vàng ngả xanh, trọng lượng trung bình khoảng 1,3kg / trái. Loại bưởi này vỏ mỏng, ruột trắng, có nhiều múi màu vàng nhạt, mọng nước nhưng ráo và dễ dàng tách múi, vị ngọt thanh hơi chua đặc biệt thơm ngon và không có hạt hoặc chỉ ít hạt lép nhỏ. Theo kinh nghiệm của nhà vườn, bưởi sau khi hái để khoảng 10 – 20 ngày cho trái sắc lại sẽ ăn ngon hơn.
Nếu một lần đến Vĩnh Long, bạn sẽ thấy, sau mỗi bữa ăn , bưởi năm roi luôn là món tráng miệng được yêu thích của rất nhiều người. Bưởi có tác dụng rất tốt tới sức khỏe và thẩm mỹ của con người. Bởi lẽ bưởi có tính thanh nhiệt và chứa nhiều thành phần rất có lợi cho sức khỏe như Protein, Vitamin A, B1, B2, C… Chính vì thế mà từ xa xưa nó rất gần gũi và gắn bó với đời sống thường ngày của người Việt đặc biệt là các bà, các cô. Đông y cho rằng mỗi bộ phận của cây bưởi đều có tác dụng riêng. Lá bưởi nấu với các lá thơm khác xông chữa cảm cúm, nhức đầu hay gội đầu và tắm đều tốt. Vỏ quả bưởi chữa ăn uống không tiêu, ho hoặc nấu chè bưởi rất ngon. Cùi bưởi chữa hen, múi bưởi có tác dụng kháng viêm…Thậm chí các món ăn và nước uống chế biến từ bưởi cũng là những bài thuốc có tác dụng rất tốt.
Có thể bạn quan tâm:
Dạo khắp sông nước Vĩnh Long, các chợ to, chợ nhỏ, nơi đâu cũng bắt gặp bóng dáng của bưởi năm roi. Bưởi bình dị, mộc mạc, gắn bó gần gũi với người người nơi đây. Bưởi xuất hiện từ vùng quê đến mọi nẻo đường phố chợ, trên bàn thờ gia tiên, là món quà quê đầy ý nghĩa và đậm đà hương vị quê hương. Dù có du ngoạn trên sông nước hay len lỏi trong những ngách nhỏ của phố phường, cái tên: bưởi năm roi vẫn luôn giữ được giá trị của mình. Ai đã ăn một lần sẽ nhớ mãi về sau.
