Quả dành dành thường được dùng nhiều để nhuộm màu thực phẩm như xôi, bánh xu xê, thạch,.. cho màu sắc món ăn thêm hấp dẫn. Không chỉ có tác dụng nhuộm màu thực phẩm, quả dành dành còn chứa nhiều chất dinh dưỡng mang đến nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu cho bạn tất tần tật thông tin về quả dành dành từ nguồn gốc, đặc điểm đến tác dụng, cách chế biến và giá thành.
Xem thêm:
- Quả phỉ là gì? Nguồn gốc, công dụng và giá thành quả phỉ
- Quả hạt dẻ: tác dụng, dinh dưỡng, giá bao nhiêu?
- Quả mây thái là quả gì? Có tác dụng gì đối với sức khỏe?
- Quả sấu chín có ăn được không, quả sấu chín có tác dụng gì?
Quả dành dành là gì?
Quả dành dành là quả của cây dành dành hay còn gọi là cây Chi Tử, cùng họ với cây cà phê. Quả dành dành có màu vàng, thường được sử dụng để chữa bệnh, bột dành dành còn được dùng để nhuộm màu vàng cho thức ăn, thực phẩm thêm đẹp mắt và thơm ngon hơn.
Nguồn gốc
Cây dành dành có tên khoa học là Gardenia jasminoides, thuộc họ Thiến Thảo. Dân gian ta còn gọi loài cây này là cây thủy hoàng chi, cây chi tử,… Loài cây này có nguồn gốc từ các nước cận nhiệt đới châu Phi, một số nước vùng châu Á, Đông Nam Á, trong đó có cả Việt Nam.
Tại Việt Nam, cây dành dành mọc hoang hoặc được trồng khắp nước, có nơi trồng cây làm cây cảnh hoặc trồng để nhuộm.
Đặc điểm
Quả dành dành gần giống hình thoi hoặc quả trứng trứng hẹp, dài khoảng 2 – 4,5 cm, đường kính 1 – 2 cm. Hạt của quả dành dành có màu vàng cam hoặc đỏ nâu, có khi là màu đỏ xám, mặt vỏ quả có rất nhiều hạt mịn, mùi hương thơm nhè nhẹ. Màu sắc và hương vị của hạt dành dành được sử dụng phổ biến để nhuộm màu cho thực phẩm, đặc biệt là món xôi dành dành hay 1 số món bánh được làm từ bột nếp.
Theo Dược Tài học, những quả dành dành loại nhỏ, vỏ mỏng màu vàng đỏ là thượng phẩm. Những quả thường mọc ở vùng rừng núi, quả nhỏ chắc, vỏ mỏng màu vàng, bên trong đỏ thẫm có nhiều hạt, mùi thơm, không lẫn tạp chất là tốt.
Mùa quả chín thường vào sau tiết Hàn lộ hàng năm (tháng 10). Vỏ quả ngả vàng là có thể hái được, hái quả sớm hay muộn đều có thể ảnh hưởng tới tính chất. Nên hái quả bằng tay.
Quả chín hái về cần ngắt bỏ cuống, để trong 5 phút rồi phơi hoặc sấy khô.
Dinh dưỡng trong quả dành dành
Trong cây dành dành có chứa nhiều chất dinh dưỡng, trong đó:
- Lá dành dành chứa iridoid cardinal
- Hoa chứa steroid và tinh dầu.
- Vỏ quả chứa thành phần axit ursolic.
- Đặc biệt, trong quả dành dành có chứa một loại glucozit màu vàng là gacdenin và một số chất khác như: gardenosid, geniposide, shanzhiside, gardosid, geniposidic acid gardenin, n-crocetin, crocin-l, scandosid methyl ester,…
Tác dụng quả dành dành
Theo y học cổ truyền
Trong Đông y, quả dành dành có vị đắng, tính hàn, đi vào kinh tâm, phế và tam tiêu. Quả dành dành có tác dụng thanh nhiệt, trừ hỏa, lợi tiểu tiện và cầm máu, thường được sử dụng nhiều trong điều trị các chứng bệnh như tâm phiền, thổ huyết, chảy máu cam, đi ngoài ra máu, mất ngủ, bệnh tiết niệu,…
Lưu ý, đối với những người có thể trạng tỳ vị hư hàn (ăn đồ sống lạnh bị đau bụng, tiêu chảy) hoặc tiêu chảy lâu ngày mà không thấp nhiệt, uất hỏa thì cấm dùng dành dành.
Quả dành dành tuy có nguồn gốc \thiên nhiên nhưng về bản chất vẫn là thuốc có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ, không nên tự ý sử dụng mà hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Theo y học hiện đại
Theo nghiên cứu của y học hiện đại, quả dành dành có nhiều tác dụng bao gồm:
- Chống oxy hóa.
- Chống bệnh đái tháo đường
- Chống trầm cảm, cải thiện chất lượng giấc ngủ.
- Giúp lưu thông máu
- Bảo vệ gan, giảm tổn thương gan.
- Bảo vệ thần kinh.
- Có tác dụng kháng khuẩn.
Cách chế biến quả dành dành
Quả dành dành dùng trong nấu ăn thường được bóc tách lấy hạt để tạo màu, làm thành các món ăn ngon có màu sắc đẹp mắt, chẳng hạn như xôi dành dành.
Dưới đây là cách chế biến xôi dành dành màu vàng tươi hấp dẫn, chín mềm, ngon miệng với hương thơm đặc trưng của xôi nếp cho bạn tham khảo.
Nguyên liệu:
- 2kg gạo nếp.
- 20 – 25g hạt dành dành khô.
Chế biến:
- Ngâm gạo trong nước khoảng 6 – 7 tiếng trước cho mềm rồi vớt ra để ráo nước.
- Lấy khoảng 20g hạt dành dành khô cho vào bát nước, dùng tay bóp kỹ để hạt tiết ra màu vàng làm nước cốt.
- Sau khi bóp cần lọc lại, tránh để cặn còn sót trong nước cốt.
- Trộn đều 1 bát nước cốt cùng 2 kg gạo, sau khi trộn đều thì tiến hành đồ xôi.
- Thông thường chỉ cần khoảng 4 – 5 quả dành dành là đã có thể đồ được 1kg gạo xôi có màu vàng đẹp rồi. Nếu bạn muốn dùng nhiều hơn hay ít hơn cũng được, như vậy sẽ mang lại màu sắc và mùi vị đặc trưng khác nhau.
Giá thành quả dành dành
- Giá của quả dành dành không cố định, tùy vào các đơn vị phân phối, cách chế biến, thành phẩm cũng như đóng gói mà giá bán sẽ khác nhau.
- Giá bán của bột dành dành dao động khoảng 80.000 – 100.000 VNĐ/ 100g
- Giá bán của quả dành dành khô bổ miếng khoảng 160.000 – 200.000 VNĐ/ 1kg.
Bạn hoàn toàn có thể tìm mua bột hay quả dành dành ở các nhà thuốc Đông Y, phòng khám, hoặc thậm chí là các kênh bán hàng online trên mạng.
