Cập nhật vào 18/01
4 lỗi khi bày mâm ngũ quả ngày Tết sau đây vẫn là sai lầm thường gặp của nhiều người khiến mâm quả thờ cúng giảm ý nghĩa tốt đẹp vốn có của nó, thậm chí còn có thể mang lại điều xấu.
1. Bày mâm ngũ quả ngày Tết nhưng không hiểu ý nghĩa của các loại quả
Mâm ngũ quả, nghĩa là mâm bày 5 loại quả, tương ứng với 5 màu theo ngũ hành. Theo quan niệm của người phương Đông, các màu quả cần có là: đen, đỏ, xanh, trắng, vàng, lần lượt tượng trưng cho Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ. Tương ứng với ngũ Hành các loại trái thường được chọn để bày mâm ngũ quả là:
Hành Mộc: chuối
Thông thường, mâm ngũ quả không thể thiếu nải chuối, và nhất định là chuối còn xanh. Màu xanh của chuối được coi là Hành Mộc. Nải chuối có các quả bao lên như bàn tay, có ý về sự che chở, sự sung túc, đùm bọc và gắn kết. Thực tế là trên mâm ngũ quả, nải chuối cũng bao bọc, nâng đỡ các loại quả khác.
Hành Thổ: bưởi, phật thủ, dứa.
Giữa nải chuối thường là quả bưởi màu vàng (ứng với Hành Thổ), ý nghĩa là cầu phúc lộc (nhiều người cũng dùng quả phật thủ hay quả lựu chín vàng).
Hành Hỏa: Trên mâm, Hành Hỏa là các loại quả có sắc đỏ như dưa hấu, thanh long, táo đỏ, ớt, có nhà còn bày quả gấc.
Hành Kim là những loại quả có màu trắng sáng như quả đào, quả roi ở miền Bắc.
Hành Thủy được tượng trưng bằng quả có màu đen, sẫm như mận, hồng xiêm…
Một số gia đình thường băn khoăn, màu sắc mâm ngũ quả có nhất định phải đủ các loại quả có màu theo ngũ hành hay không? Trong khi đó vẫn muốn bày thêm những quả khác thể hiện mong muốn của gia chủ? Theo cổ truyền, Ngũ hành không phải quan niệm trên ban thờ, không có ý nghĩa thực tiễn trong tâm linh.
Do đó, việc chọn quả theo màu sắc của Ngũ Hành được thì càng tốt, nhưng không thì vẫn có thể chọn quả những quả theo ý nghĩa riêng, thể hiện ước nguyện của gia chủ. Nếu không hiểu hết ý nghĩa các loại quả vô tình bạn làm mất đi ý nghĩa thiêng liêng của mâm quả thờ cúng ngày Tết.
Việc bày thêm một số loại quả thể hiện ý nghĩa riêng thường được người dân phía Nam coi trọng hơn phía Bắc.
Mỗi loại quả mang một ý nghĩa riêng, chẳng hạn, quả lựu thể hiện mong muốn đông con, nhiều cháu; Quả dưa hấu tượng trưng cho đấng trí nhân quân tử, xanh vỏ đỏ lòng, quả đào (thăng tiến), quả táo to, đỏ (phú quý), quả hồng, quả quýt, quả cam canh chín đỏ (mạnh mẽ, thành đạt), quả thanh long (rồng mây gặp hội), quả dưa hấu, quả bưởi căng tròn (hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn), quả trứng gà (lekima – lộc trời), quả sung (sung mãn về sức khỏe, hay tiền bạc), quả đu đủ (đầy đủ thịnh vượng), quả xoài (âm Hán như là “xài”, cầu mong không thiếu thốn)…
Vì thế, phương án đẹp nhất là chọn lựa, sử dụng các loại quả với ý nghĩa riêng theo mong muốn, ước nguyện của gia chủ, đồng thời đảm bảo được các màu sắc chủ đạo theo Ngũ Hành, vừa có được mâm ngũ quả đẹp, ấm cúng, đem lại cảm giác sung túc.
Ở Việt Nam, với sự đa dạng về vùng miền, mâm ngũ quả của mỗi vùng cũng khác nhau, nhưng đều có ý nghĩa cầu cho cuộc sống no đủ, bình an, phát đạt…
Thông thường, mâm ngũ quả miền Bắc có bưởi, đào, quýt, chuối, hồng và chú trọng ngũ sắc (ngũ hành).
Mâm ngũ quả miền Trung và miền Nam coi trọng nghĩa của quả, thể hiện khí chất, sự thuận lợi về thiên nhiên, 5 loại quả hay được chọn là mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài (khi đọc, phát âm của những loại quả này tương tự câu “cầu sung vừa đủ xài”, hay “cầu vừa đủ xài sung”.
Trong khi đó, mâm ngũ quả miền Trung có nét tinh tế riêng xứ của Huế, nhưng thế nào cũng có nải chuối ngự (chuối cau) quả nhỏ mà thơm.
Do hoa quả, trái cây ngày càng đa dạng nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn, người ta cũng không câu nệ cứng nhắc “ngũ quả” nữa mà có thể là bát, cửu, thập quả, thêm chùm nho mọng, thêm táo xanh, ớt đỏ, hồng xiêm… Dù bày biện nhiều loại quả hơn nhưng người ta vẫn gọi là “mâm ngũ quả”.
Nếu bạn gặp khó khăn trong việc lựa chọn hoa quả, bạn có thể xem nhanh các loại hoa quả bày mâm ngũ quả ngày Tết.
2. Bày mâm ngủ quả ngày Tết nhưng lựa chọn những quả chín là một sự sai lầm
Thông thường, mâm ngũ quả cần có trước đêm 30 Tết, và được các gia đình bày biện vào sáng hoặc chiều 30 Tết. Nhưng việc mua quả được tiến hành sớm hơn nhiều, có gia đình còn mua quả từ trước đó cả tuần.
Do đó, nếu không tính đến việc mâm quả sẽ còn để từ 30 Tết đến vài ngày sau, mà chọn mua những quả đã chín đẹp, vừa mắt thì khi bày thì quả có thể bị chín quá, lá héo, mũm vỏ khi gia đình còn chưa cúng hết Tết.
Nên lựa những quả già nhưng chưa chín quá (tùy theo thời gian mua có sát ngày 30 Tết chưa). Chuối nhất định phải là chuuối xanh (để đủ cứng cáp, đỡ những quả khác và còn đảm bảo ý nghĩa màu sắc theo Ngũ Hành); Các loại quả xoài, mãng cầu, đu đủ, hồng… nên mua quả ương về bày để không bị thối. Và dù đã có nhiều loại hoa quả, thì việc bày thêm quả Phật thủ, giống biểu tượng bàn tay Phật cũng rất tốt.
3. Bày mâm ngũ quả ngày Tết nếu mang hoa quả đi rửa sẽ dể bi hỏng
Nghe có vẻ không hợp lý nhưng việc rửa hoa quả với nước rồi đem bày mâm ngũ quả thực chất là không nên bởi quả đem chưng bàn thờ ngày Tết khác với quả dùng để ăn ngay. Nhiều gia đình mua quả về, thường rửa cẩn thận cho quả bóng, đẹp song việc rửa quả sẽ làm quả sớm bị héo hoặc thối nếu có chỗ đọng nước. Chính vì thế, chỉ cần dùng khăn giấy ẩm lau sạch quả là được. Với những quả bưởi mà vỏ bị ố vàng hay mốc xanh, có thể hòa chút nước vôi sạch, thấm vào khăn lau đều sẽ cho vỏ bưởi vàng mà không lo đọng nước, héo bưởi.
Tìm hiểu thêm: Hướng dẫn rửa từng loại hoa quả đúng cách để loại bỏ hóa chất
4. Bày hoa, thực phẩm khác lên mâm ngũ quả ngày Tết
Hiện nay, các loại hoa quả, trái cây đa dạng và phong phú hơn trước rất nhiều nên người ta cũng không câu nệ cứng nhắc ngũ quả chỉ gồm 5 loại quả nữa mà có thể bày nhiều loại quả hơn. Thế nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc có thể thoải mái bày các loại thực phẩm khác lên mâm. Mâm ngũ quả thì chỉ bày quả chứ không nên cài thêm hoa hoặc đặt bất cứ thực phẩm nào khác lên.
